Bóle brzucha, biegunki, zaparcia, wzdęcia – jeśli ich przyczyną jest zespół jelita drażliwego, chory musi uzbroić się w cierpliwość i zaakceptować fakt, że jego choroba wiąże się z długą listą niejasności.

W przypadku wielu chorób zalecany sposób żywienia jest ściśle określony. Zespół jelita drażliwego do nich nie należy. Nie istnieje uniwersalna dieta, która przyniosłaby żądane efekty dla każdego z pacjentów chorych na IBS. Bardziej, niż o diecie, mówić tu można o ograniczeniach dietetycznych, które wynikają z nietolerancji wybranych składników pokarmowych. Pacjent powinien unikać pokarmów i napojów, które wywołują u niego niekorzystne objawy.

Czy wiesz, że?
Badania przeprowadzone w Skandynawii wykazały, że u 70% chorych na zespół jelita drażliwego, objawy kliniczne związane są ze sposobem żywienia. Niewłaściwy jadłospis może nasilać objawy.

Zarówno w biegunkowej, jak i zaparciowej postaci zaburzenia, zalecana jest lekkostrawna dieta i spożywanie niewielkich posiłków o stałych porach. Ważne, by nie jeść w pośpiechu, a na wypróżnienie również poświęcać odpowiednią ilość czasu. By złagodzić skutki dolegliwości, niezbędne jest zmodyfikowanie diety, tak, aby wyregulować przewód pokarmowy.

To, jak objawia się choroba, daje wskazówki, jaką dietę zastosować. Przykładowo, chorzy skarżący się na częste wzdęcia, powinni unikać wszelkich pokarmów i napojów wzdymających takich jak napoje gazowane, słodycze, jaja, kapusta, brokuły, warzywa strączkowe (groch, fasola, soja, soczewica), kalafior, por, cebula, ogórki, gruszki, czereśnie, śliwki, czosnek, kukurydza czy ziemniaki.

 

DIETA W BIEGUNKOWEJ POSTACI ZESPOŁU JELITA DRAŻLIWEGO

W okresie występowania biegunek należy zastosować dietę lekkostrawną i niskotłuszczową, ubogą w błonnik. Dieta powinna być niskoresztkowa, czyli powinna zawierać niewiele błonnika (<10g). Zaleca się spożywanie produktów obniżających perystaltykę jelit (należą do nich m.in. produkty z mąki ziemniaczanej i żelatyna).

Produkty, które należy ograniczyć lub wykluczyć:

• błonnik (przyspiesza perystaltykę jelit)
• tłuszcze (szczególnie zwierzęce, jak boczek czy smalec)
• tłuste sery
• tłuste mięsa i wędliny
• podroby
• warzywa i owoce wzdymające
• buraki i paprykę (ze względu na działanie rozwalniające)
• dania pikantne lub słone oraz ostre przyprawy (chili, ocet, pieprz, papryka ostra)
• ciemny ryż
• grube kasze
• surowe warzywa i owoce
• laktozę (cukier mlekowy)
• białka jaj
• czekoladę
• nasiona strączkowe
• kukurydzę
• grzyby
• słodki i tłusty nabiał
• pszenicę
• desery i słodycze
• kawę, mocne herbaty (zawarte w nich kofeina lub teina mogą zwiększać kurczliwość jelita cienkiego i tym samym nasilać dolegliwości)
• alkohol,
• kakao (słodkie na mleku)
• napoje gazowane
• płynna czekolada
• miód,
• potrawy smażone w głębokim tłuszczu
• lody
• sok z pomarańczy i grepfrujtów
• orzechy
• produkty typu instant
• pieczywo razowe
• pokarmy zawierające fruktozę i sorbitol, które wywołują procesy fermentacyjne w jelitach: guma do żucia, słodzik, dżemy, czekolada.

 

Zaleca się spożywanie takich produktów, jak:

• pieczywo jasne (chleb, bułki, sucharki, wafle)
• ryż
• kasze manna, kukurydziana,
• drobne makarony
• tłuszcze: olej słonecznikowy, oliwa, masło
• wybrane warzywa: marchew, seler, ziemniaki, zielona sałata (ograniczona ilość), pomidory bez skórki, pietruszka, cukinia, patison, kabaczek
• owoce: jabłka, banany, jagody
• chude mięsa (drób, królik, cielęcina, chuda wołowina)
• chude ryby (lin, dorsz, sandacz, szczupak)
• kisiel, budyń
• żelatyna (przykładowo w postaci galaretki owocowej lub mięsnej)
• mocna gorzka herbata
• napar z suszonych czarnych jagód
• czerwone, wytrawne wino
• kakao (gorzkie, na wodzie)
• woda mineralna niegazowana
• napar z rumianku
• napar z mięty
• płatki owsiane.

 

Dodatkowe zalecenia:

• wybieraj tylko dojrzałe owoce, spożywaj je tylko bez skórki i pestek najlepiej w postaci soków i przecierów
• potrawy przyrządzaj metodą gotowania (w wodzie lub na parze), duszenia bez tłuszczu, pieczenia w folii lub w pergaminie, grillowania
• wypijaj 2-3 litry wody na dobę, by uniknąć odwodnienia organizmu.

 

PRZYKŁADOWY JADŁOSPIS:

Śniadanie 1: Bułka pszenna, omlet na parze, pomidor bez skórki, mocna czarna herbata.

Śniadanie 2: Galaretka owocowa z kawałkami jabłka, wafle.

Obiad: Zupa jarzynowa przetarta z grzankami, ryż ugotowany na sypko, pulpety z cielęciny, marchewka gotowana, woda z czerwonym winem wytrawnym.

Podwieczorek: Surówka z tartego jabłka i marchewki, biszkopty.

Kolacja: Pszenny chleb, galaretka mięsna, napar z suszonych czarnych jagód.

 

DIETA W ZAPARCIOWEJ POSTACI ZESPOŁU JELITA DRAŻLIWEGO

Zaparciową postać zespołu jelita drażliwego diagnozuje się, gdy tygodniowo występują mniej niż trzy wypróżnienia, które dodatkowo wiążą się z dużym wysiłkiem i objawy te utrzymują się przynajmniej przez 3 miesiące. Przy takich objawach zalecana jest suplementacja błonnikiem, czyli dieta bogatoresztkowa (30-50 g włókien roślinnych).

Czym jest błonnik? Błonnik to włókna roślinne wspomagające naturalny proces wypróżnienia poprzez pobudzenie czynności ruchowej jelita grubego.

Zaparcia bardzo często są konsekwencją prowadzenia diety ubogiej w warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste. Dieta w postaci zaparciowej powinna polegać na stopniowym zwiększaniu ilości błonnika zawartego zwłaszcza w produktach pełnoziarnistych, warzywach i owocach. Taki sposób odżywiania pozwoli zwiększyć masę stolca, przywróci jego prawidłową konsystencję i przyspieszy pasaż treści pokarmowej przez przewód pokarmowy.

Rodzaj zastosowanej diety powinien być dostosowany do rodzaju zaparć.

W przypadku zaparć atonicznych, które wiążą się między innymi z osłabieniem warstwy mięśniowej ścianki jelit lub przebytymi infekcjami, stosuje się dietę bogatą zwłaszcza w nierozpuszczalną frakcję błonnika czyli ligninę, celulozę i hemicelulozę. Tego typu zaparcia bywają konsekwencją ignorowania parcia na stolec. Zaparcia atoniczne wyróżnia rzadkie oddawanie stolca i wygląd masy kałowej, która jest sucha. Innym rodzajem zaparć są zaparcia spastyczne, które zostaną omówione w dalszej części opracowania.

 

ZAPARCIA ATONICZNE

Produkty, które należy ograniczyć lub wykluczyć:

• czekolada
• jasne pieczywo
• biały ryż.

Zaleca się spożywanie takich produktów, jak:

• grube kasze np. gryczana i jęczmienna
• pieczywo razowe lub pełnoziarniste
• burak ćwikłowy
• ciemny ryż
• kiszona kapusta
• papryka i buraki
• owoce drobnopestkowe (np. maliny, truskawki, kiwi, agrest)
• soki owocowe
• wody mineralne
• musli
• makaron pełnoziarnisty
• marchewka
• brukselka
• groch, fasola i inne warzywa strączkowe
• jabłka
• suszone owoce (zwłaszcza śliwki)
• kompot z suszonych śliwek
• rosół
• siemię lniane
• jogurty, kefiry, maślanki
• ryby i drób
• czosnek (wspomaga trawienie i rozkładanie toksyny w jelicie)
• otręby pszenne, płatki owsiane (najlepiej w towarzystwie kefiru, jogurtu, soku).

 Dodatkowe zalecenia dietetyczne:

• zaleca się wypijanie przynajmniej 2 litrów płynów dziennie, by uniknąć zagęszczenia masy kałowej. Zalecane płyny to herbata ziołowa, sok i woda niegazowana
• należy spożywać dużo surowych owoców, zwłaszcza posiadających pestki oraz warzyw, takich jak buraki, papryka i marchew
• spożywać można żywność przygotowaną na różny sposób np. gotowaną, duszoną, pieczoną, ale także smażoną.

 

PRZYKŁADOWY JADŁOSPIS W ZAPARCIU ATONICZNYM:

Śniadanie 1: Pumpernikiel, chleb żytni lub inne pełnoziarniste pieczywo; masło, szynka z indyka, sałata, papryka, rzodkiewka, kawa zbożowa (bez cukru).

Śniadanie 2: Koktajl z kefiru i malin, jabłko, herbata zielona.

Obiad: Barszcz czerwony, kasza gryczana gotowana, gotowana cielęcina z warzywami, kompot z suszonych śliwek.

Podwieczorek: Jogurt naturalny z musli i z suszonymi owocami, woda mineralna.

Kolacja: Pełnoziarniste pieczywo z masłem, serek twarogowy z rzodkiewką, sok wielowarzywny, herbata z melisy bez cukru

 

ZAPARCIA SPASTYCZNE

Wyjątkową postacią zaparć są zaparcia spastyczne, dla których charakterystyczne są stany skurczowe oraz zapalne jelit. Ten typ zaparć to efekt zwiększonej aktywności jelita grubego, czasami na skutek obecności pasożyta. Jak sama nazwa wskazuje, występuje stan spazmu, który hamuje przesuwanie się mas kałowych. Objawem towarzyszącym są silne wzdęcia, napięcie i bóle brzucha. Wypróżnienia występują nieczęsto i na ogół mają postać małych, zbitych grudek kału.

Zalecenia dietetyczne:
Przy tego typu zaparciach zaleca się ograniczenie błonnika w postaci nierozpuszczalnej. Oznacza to, że z diety należy wyeliminować również produkty zalecane w przypadku zaparć atonicznych. Osoby, którym dolegają zaparcia spastyczne, pieczywo razowe powinny zastąpić pszennym, a mięso bogate w tkankę łączną – chudym mięsem i chudymi rybami. Wskazane jest włączenie do diety produktów wzmacniających fermentację w jelitach – mogą to być soki owocowe i warzywa, nabiał w postaci jogurtu lub kefiru, gotowane warzywa, przeciery warzywne i owocowe, namoczone suszone śliwki.

W zaparciach spastycznych jelito grube jest skurczone, co przeszkadza w przesuwaniu się mas kałowych. Aby usprawnić ten proces warto włączyć do diety łatwostrawne tłuszcze, takie jak masło oraz oliwa i przyjmować je na czczo.

Podobnie, jak w przypadku diety zalecanej na wzdęcia, zaleca się wyeliminowanie produktów zwiększających ilość gazów w przewodzie pokarmowych, czyli napojów gazowanych a także wzdymających owoców i warzyw, czyli kapusty, warzyw strączkowych, czosnku, cebuli, pora, czereśni, śliwek i gruszki. Na wzdęcia i uczucie pełności pomóc mogą zioła kopru. Niewskazane są produkty takie, jak: żelatyna, ryż i mąka ziemniaczana (ze względu na działanie zapierające). Ilość wypijanych dziennie płynów nie powinna być mniejsza niż 1,5 – 2l dziennie.

 

PRZYKŁADOWY JADŁOSPIS W ZAPARCIU SPASTYCZNYM:

Śniadanie 1: Pieczywo pszenne z masłem, szynka drobiowa, sałatka jarzynowa z olejem, herbata z miodem i cytryną.

Śniadanie 2: Jabłko pieczone z dżemem, biszkopty, woda mineralna niegazowana.

Obiad: Zupa pomidorowa z makaronem, ziemniaki puree, pulpety z kurczaka, buraczki, kompot z suszonych śliwek.

Podwieczorek: Jogurt owocowy.

Kolacja: Pieczywo pszenne z masłem, papryka faszerowana mięsem i warzywami, napój z kefiru i koperku.